Đồng hồ cúc cu: Sự tồn tại không thể quên lãng

Một chiếc đồng hồ cúc cu từ Đức có giá từ 160 USD và cũng có thể lên tới hàng nghìn đô la nếu được chạm khắc tinh xảo hay cơ chế tạo âm thanh bên trong phức tạp hơn. Chiếc đồng hồ cúc cu kiểu tổ chim mà thương hiệu Rombach & Haas cung cấp như trong bài viết có giá là 219 USD.

Watchbook.vn - Từ điển đồng hồ là website cung cấp thông tin và kiến thức về đồng hồ, đó là điều hiển nhiên. Mối quan tâm chính của chúng tôi là về những chiếc đồng hồ đeo tay cơ khí. Tuy nhiên, thỉnh thoảng, chúng tôi vẫn cung cấp những thông tin về đồng hồ quartz, ví như về bộ máy Citizen Calibre 0100 có tính chính xác là ±1 giây mỗi năm. Bên cạnh đó, những mẫu đồng hồ cơ siêu phức tạp (không phải đồng hồ đeo tay) cũng là đối tượng xuất hiện trong những bài viết của Watchbook.vn - Từ điển đồng hồ.

Các mẫu đồng hồ MB&F MEDUSA hay MB&F Octopod đều đã từng được chúng tôi đánh giá, review lại trong những bài viết về trước. Giờ đây, chúng tôi sẽ khám phá một trong những đồng hồ nổi tiếng nhất đến từ vùng đất Black Forest tại nước Đức. Và đó chính là đồng hồ cúc cu. Cụ thể là tìm hiểu về mẫu đồng hồ hình ngôi nhà bằng gỗ đến từ hãng Rombach & Haas, được thành lập vào năm 1894.

Bàn về lịch sử đồng hồ cúc cu

Có một vùng miền núi ở phía tây nam nước Đức (giáp với Pháp) được biết đến với tên gọi Black Forest (Rừng Đen). Nơi đây có dân cư đông đúc với nhiều loài cây và đồng cỏ rộng mở tập trung. Công việc chế tạo đồng hồ tại Black Forest bắt nguồn từ khoảng giữa thế kỷ 17 và được ghi lại trong nhiều cơ sở dữ liệu.

Vào năm 1629, một nhà quý tộc người Đức đã nhắc tới một đồ vật có thể phát ra âm thanh “cúc cu" tới Hoàng tử Elector August von Sachsen. Cũng có ghi chép lại trong cuốn sổ tay hoặc hình minh hoạ nhắc đến nguồn gốc chế tạo đồng hồ tại khu vực này. Nhưng tựu chung lại, chính người thợ đồng hồ Franz Anton Ketterer đến từ Đức là người đã làm nên chiếc đồng hồ cúc cu đầu tiên tại làng Schonwald. 

Mặc dù trước đó đã có nhiều chiếc đồng hồ phức tạp hơn xuất hiện với nhiều hình ảnh hoạt hình nhảy múa, nhưng chỉ có đồng hồ của Ketterer mới có khả năng phát ra âm thanh quen thuộc của loài chim cu gáy.

Trong những chiếc đồng hồ cúc cu đầu tiên, các bánh răng đều được làm từ gỗ, còn trong bộ máy hiện đại thì được làm từ đồng thau song các bộ phận không có nhiều thay đổi suốt một thế kỷ. Có thể chia ra làm 4 loại bộ máy/đồng hồ và phân thành hai nhóm chính: 1 ngày và 8 ngày, có hoặc không thể phát nhạc (có thể là bản nhạc hoặc tiếng chuông rung).

Không giống với đồng hồ đeo tay có dây tóc, bánh xe cân bằng, vai trò tạo ra năng lượng cho đồng hồ cúc cu đến từ những quả nặng hay còn gọi là con lắc. Một chiếc đồng hồ 1 ngày có 2 quả nặng và chuỗi dây đủ dài để có thể giảm tốc trong vòng 24 giờ trước khi chạm xuống sàn nhà. Còn đồng hồ 8 ngày cơ chế vẫn vậy nhưng thời lượng có thể kéo dài tới 8 ngày trong khi những chiếc đồng hồ có thêm hình động hay âm thanh lại cần tới 3 quả lắc.

Về cơ bản, nếu muốn lên cót cho đồng hồ có thể kéo cuộn dây xích kế bên để đưa quả lắc trở về đáy đồng hồ. Gần với đáy đồng hồ cúc cu sẽ có bộ phận di chuyển lên xuống nhằm điều chỉnh lại thời gian. Thậm chí nhiều chiếc đồng hồ phức tạp hơn có thêm cơ chế đẩy/kéo tại đáy để đồng hồ không tạo ra âm thanh vào ban đêm, tránh làm ảnh hưởng tới giấc ngủ của mọi người.

Bàn về kiểu dáng bên ngoài đồng hồ cúc cu, sẽ có thể phân thành 5 loại thường thấy: Chạm trổ, kiểu hình ngôi nhà, kiên cố, cổ điển và hiện đại. Thương hiệu Rombach & Haas lần đầu giới thiệu những mẫu đồng hồ cúc cu theo kiểu dáng hiện đại vào năm 2005 với phong cách trang trí đơn giản, phù hợp với nhiều người trẻ tuổi. Vẻ bên ngoài có khác lạ, nhưng những đặc trưng cơ bản của đồng hồ cúc cu vẫn giữ nguyên. Ngày nay, Rombach & Haas là một công ty gia đình làm chủ, hoạt động độc lập và đang được điều hành bởi thế hệ thứ tư của gia tộc.

Thiết kế chung

Kiểu dáng của chiếc đồng hồ này là theo phong cách tổ chim. Kích thước của chiếc đồng hồ  cao 17,78cm x rộng 17,78cm x sâu 12,7mm. Tổ chim được làm từ gỗ óc chó và không có được trang trí thêm bằng hình chạm khắc hay hình ảnh nào khác. Màu sắc của gỗ gồm hai tông màu với phần tường và mái mang màu nâu trung bình, mặt số chính là màu gỗ tự nhiên cùng cánh cửa sổ bên trên. 

Bên dưới, khu vực trước của con lắc, có 4 lỗ để những dây xích xuyên qua và nối liền tới bộ máy đồng hồ. Dây xích thứ nhất và thứ ba có móc tới những quả nặng bằng kim loại đã được nhà sản xuất phủ lên một màu đen trong khi dây xích thứ hai và thứ 4 khi kéo chúng thì sẽ đưa những quả nặng di chuyển trở lên. Vì là bộ máy đồng hồ 1 ngày, do đó cần treo đồng hồ cách sàn ít nhất là 1,8 mét để có đủ chiều dài cho quả lắc hoạt động 24 giờ. 

Đằng sau những chuỗi dây là con lắc vốn nối với bộ máy đồng hồ. Có một công tắc tắt âm vào ban đêm đặt bên trái của những chuỗi. Hai bên cạnh của ngôi nhà là hai lỗ khá lớn để âm thanh có thể phát ra ngoài. Khi tiếng chim cúc cu được phát ra, bạn sẽ dễ dàng nhận thấy quả nặng bên phải sẽ giảm xuống nhanh để cung cấp năng lượng cho bộ phận này vận hành.

Mặt số và chú chim cúc cu

Mặt số đồng hồ hiện lên với tông màu sáng hơn tường của ngôi nhà chứa đựng bộ máy cho cả chiếc đồng hồ. Bởi có tông màu sáng nên khá dễ nhìn cùng những cọc chỉ số dạng số La Mã cổ điển. Các cọc chỉ giờ đều được làm từ gỗ và được đính nổi nên nhìn hài hoà với tổng thể của các chiếc đồng hồ. Bộ kim cũng được làm từ gỗ song lại có thiết kế dạng skeleton, ăn khớp cùng các cọc chỉ giờ xung quanh. Muốn điều chỉnh thời gian bạn cứ di chuyển kim giờ và kim phút theo mong muốn.

Vậy chú chim cúc cu ở đâu? Khi chưa tới thời điểm thức giấc, chú chim cúc cu sẽ đứng ẩn sau cánh cửa bằng gỗ xinh xắn nằm bên trên mặt số chính. Thông thường có hai phong cách thiết kế chim cu gáy: loại đầu được làm từ nhựa và mỏ (đôi khi là cả cánh) có thể chuyển động trong khi loại thứ hai truyền thống hơn là được làm từ gỗ.

Trên chiếc đồng hồ Rombach & Haas hiện tại thì chú chim cu gáy được làm từ gỗ và có được trang trí thủ công cho xinh xắn hơn. Mặc dù những chú chim nhựa trông sẽ sinh động hơn nhưng nó không phải sự lựa chọn tốt nhất cho một chiếc đồng hồ cúc cu truyền thống. Những cái gật đầu của chú chim sẽ đồng hồ cùng bộ hiển thị thời gian phía dưới và cứ sau 30 phút nó sẽ phát ra âm thanh một lần.

Bộ máy đồng hồ

Có nhiều dạng bộ máy đồng hồ phân theo thời gian hoạt động hoặc là phân theo có âm thanh hoặc không có âm thanh. Cũng có những cỗ máy quartz hay cỗ máy cơ -  điều giống với đồng hồ đeo tay.

 Mọi chiếc đồng hồ cúc cu tại Black Forest đều mang bộ máy được sản xuất tại nước Đức, nhưng chỉ có một số ít nhà cung cấp có chế tạo chúng một cách in-house. Có nguyên một công ty kỹ thuật nằm tại thị trấn Schonach, SBS-Feintechnik và công ty này cung cấp phần lớn bộ máy cúc cu trên thị trường.

Khi mở mặt sau đồng hồ, tấm khung chính và những chuỗi dây phía trước và đằng sẽ sẽ hiện diện và thu hút sự chú ý của bạn. Khá nhiều dây xích và vòng cuộn nằm rải rác song nhìn chung các chi tiết nhìn rất thô sơ, không được chăm chút và hoàn thiện đẹp mắt. Khi hoạt động, đồng hồ phát ra âm thanh tích tắc vừa phải và không gây quá nhiều phiền toái.

Cảm nhận chung

Về cơ bản, chúng ta sẽ không chờ đợi một điều gì quá mức phức tạp về chiếc đồng hồ cúc cu hiện tại do thương hiệu Rombach & Haas sản xuất. Đây là một sản phẩm được thực hiện thủ công từ đó, bạn có thể dễ dàng tưởng tượng ra cách một cá nhân đang chế tạo chiếc đồng hồ này trong một không gian nho nhỏ và đơn sơ. Một chiếc đồng hồ cúc cu quả thực khá ồn ào và có lẽ không thuộc gu của tất cả mọi người. Đúng là nó vui nhộn, có thể phát ra âm thanh, có thể thu hút sự chú ý đặc biệt của người khác và cũng có thể là một trong những món đồ nội thất làm bật tên cá tính ngôi nhà của bạn.

Một chiếc đồng hồ cúc cu từ Đức có giá từ 160 USD và cũng có thể lên tới hàng nghìn đô la nếu được chạm khắc tinh xảo hay âm thanh bên trong phức tạp hơn. Một chiếc đồng hồ cúc cu kiểu tổ chim mà thương hiệu Rombach & Haas cung cấp như trong bài viết có giá là 219 USD.